Chi tiết bài viết

Trong văn hóa kinh doanh Nhật Bản, tatemae là một khái niệm vô cùng quan trọng. Khi mới nghe đến tatemae, bạn có thể thắc mắc tại sao việc "giả dối" lại có thể tốt. Tuy nhiên, tatemae có thực sự đồng nghĩa với sự lừa dối không? Hãy cùng tìm hiểu về honne và tatemae, đặc biệt trong môi trường làm việc.

Honne và Tatemae - Sự Khác Biệt Giữa Công Khai và Cá Nhân

Honne đề cập đến cảm xúc chân thật hay cái tôi thực sự của mỗi người. 本 có nghĩa là chân thực, còn 音 có nghĩa là âm thanh, do đó honne nghĩa đen là "âm thanh chân thực". Trong văn hóa Nhật, cảm xúc thật thường được giữ kín và chỉ chia sẻ với những người thân thiết nhất, với mục tiêu duy trì sự hòa hợp trong một xã hội chú trọng đến tập thể.

Ngược lại, thay vì thể hiện cảm xúc thật, người Nhật thường dùng tatemae khi giao tiếp nơi công cộng. Tatemae (建前) nghĩa đen là "xây dựng phía trước" và đề cập đến cái mặt nạ mà mọi người đeo trước mặt người khác để làm hài lòng hoặc tránh đối đầu. Tatemae thường trái ngược với cảm xúc thật của một người.

Ví dụ về honne và tatemae:

• Đồng nghiệp hỏi bạn có câu hỏi gì vào cuối buổi họp, khi thực ra họ chỉ muốn kết thúc ngay lập tức.
• Một đồng nghiệp mời bạn đi chơi cùng. Nếu không có hành động tiếp theo, có thể đó chỉ là lời mời lịch sự, không mang tính chất thật sự.
• Người lạ khen tiếng Nhật của bạn rất tốt (日本語上手ですね - nihongo jouzu desu ne). Đây là một câu nói phổ biến trong giao tiếp với người nước ngoài, và có thể chỉ là tatemae để tỏ ra lịch sự.

Việc phân biệt honne và tatemae không phải lúc nào cũng dễ dàng, đòi hỏi bạn cần nhạy cảm và hiểu rõ ngữ cảnh. Điều này đặc biệt khó khăn khi còn có rào cản ngôn ngữ và văn hóa.

Tại Sao Người Nhật Sử Dụng Tatemae?

Nhật Bản là một quốc gia ưu tiên lợi ích của tập thể, nơi mà mỗi người phải đặt lợi ích chung lên trên lợi ích cá nhân. Người Nhật luôn cố gắng kiềm chế bản thân để không gây phiền hà cho những người xung quanh, ngay từ khi còn nhỏ. Một vài ví dụ của hành vi này bao gồm:

• Đeo khẩu trang khi bị cúm để không lây bệnh cho người khác.
• Nói chuyện nhỏ nhẹ hoặc không nói chuyện trên tàu để không làm phiền người xung quanh.
• Tự dọn dẹp sau khi sử dụng nhà vệ sinh công cộng hoặc nhà hàng để người sau không gặp phải tình trạng bừa bộn.

Tatemae cũng vậy, nó là cách người Nhật ứng xử để duy trì sự hòa hợp trong giao tiếp. Họ sẽ nói những điều phù hợp thay vì hoàn toàn trung thực để tránh xung đột. Tatemae không phải là ác ý, mà là sự lịch thiệp trong giao tiếp xã hội.

Tatemae Có Phải Là Nói Dối?

Trong một số trường hợp, tatemae có thể được coi như là nói dối, vì người nói không thực sự có ý như vậy. Tuy nhiên, cho rằng tatemae là sự giả dối và chỉ tồn tại ở Nhật là sai. Thực tế, honne và tatemae là những phép lịch sự trong giao tiếp, và không ai cư xử giống nhau trong mọi hoàn cảnh. Chúng ta không thể nói chuyện với bạn bè và cha mẹ theo cùng một cách, hoặc sử dụng ngôn ngữ tương tự khi phát biểu công khai và khi trò chuyện với người yêu.

Tatemae Trong Công Việc

Trong các công ty Nhật Bản, đặc biệt là những công ty truyền thống, sự phân cấp và thứ bậc rất rõ ràng. Nhân viên được kỳ vọng tuân theo và tôn trọng cấp trên. Tính chất tôn trọng xã hội kết hợp với sự không thích đối đầu khiến cho nhân viên hiếm khi bày tỏ cảm xúc thật của mình. Họ giữ sự khó chịu trong lòng để duy trì sự hòa hợp giữa đồng nghiệp.

Tatemae trong công sở đôi khi có lợi, giúp công việc được hoàn thành mà không bị gián đoạn bởi những cảm xúc cá nhân. Mọi người đều cố gắng lịch sự, sẵn sàng hợp tác và không có ai nổi nóng hay xung đột. Điều này tạo ra một môi trường làm việc yên bình và hiệu quả.

Cách Đối Phó Với Honne và Tatemae

Việc học một ngôn ngữ và văn hóa mới sẽ cần thời gian, nhưng nó sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn khi ở Nhật Bản. Dưới đây là một số mẹo giúp bạn đối phó với honne và tatemae.

1. Đừng Quá Suy Nghĩ

Sau khi tìm hiểu về honne và tatemae, bạn có thể cảm thấy băn khoăn về những điều đồng nghiệp hoặc bạn bè Nhật làm. Lời khen của họ có phải là nói dối? Những lời mời có chỉ là xã giao? Tuy nhiên, suy nghĩ quá nhiều về tất cả những điều này sẽ không có lợi. Hãy nhớ rằng dù là honne hay tatemae, chúng đều xuất phát từ ý tốt.

2. Học Cách "Đọc Tình Hình"

Kuuki wo yomu (場所の空気を読む) là cụm từ dùng để chỉ việc đọc không khí hay bầu không khí trong một tình huống nào đó. Người Nhật rất giỏi trong việc nhận biết các tín hiệu xã hội không lời. Để hiểu rõ hơn về những gì đang diễn ra xung quanh, bạn nên học cách đọc tình hình như người Nhật, và học cả ngôn ngữ cơ thể.

3. Sử Dụng Tatemae Đúng Cách

Sử dụng tatemae đúng cách sẽ giúp bạn có một cuộc sống xã hội tốt và sự nghiệp thăng tiến. Một vài điều đơn giản bạn có thể áp dụng hằng ngày là:

• Khi nói chuyện với người khác, thể hiện rằng bạn đang lắng nghe bằng cách gật đầu và sử dụng aizuchi như はい, へえ, うん, そうか,…
• Giảm sự thẳng thắn của bạn. Sự trực tiếp đôi khi không phù hợp với cách giao tiếp của người Nhật. Nếu muốn thẳng thắn, hãy sử dụng các từ đệm để làm giảm đi sự sắc bén.

4. Đừng Coi Tatemae Là Cá Nhân Và Ép Người Khác Phải Nói Honne Với Bạn

Việc mọi người luôn giữ khoảng cách khi bạn muốn kết bạn có thể gây khó chịu, nhưng ép buộc họ sẽ chỉ khiến họ xa lánh bạn. Hãy kiên nhẫn và chờ đến khi cả hai hiểu rõ nhau hơn!

Honne và tatemae không quá khó để làm quen. Chúng cũng giống như những nguyên tắc lịch sự trong giao tiếp ở nhiều nền văn hóa khác, chỉ là có tên gọi cụ thể hơn. Bạn có thể mất thời gian để thích nghi, nhưng điều đó là hoàn toàn bình thường. Ngay cả với người Nhật, đôi khi họ cũng không thể phân biệt rõ ràng, nên họ cũng sẽ tiếp nhận mọi thứ với thái độ tích cực.